Jak zmierzyć szczęście sąsiadów z podwórka? Mieszkańców jednej ulicy? Małego i dużego miasta? A szczęście mieszkańców jednego kraju? Z okazji Międzynarodowego Dnia Szczęścia (ang. International Day of Hapiness), które obchodzimy 20 marca, poznamy narzędzie ułatwiające rozpoznanie dobrobytu ludzi w różnych regionach świata.
Oficjalny plakat Międzynarodowego Dnia Szczęścia 2015. Źródło Day of Happiness
„Dążenie do szczęścia jest podstawowym celem człowieka”, przyjęło w oficjalnej rezolucji Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2011 roku, zachęcając do bardziej kompleksowego, sprawiedliwego i zrównoważonego podejścia do rozwoju gospodarczego. W tym świetle zrównoważony rozwój, walka z ubóstwem i dobrobyt dla wszystkich narodów stały się priorytetem. Rok później zapadła decyzja o ustanowieniu Międzynarodowego Dnia Szczęścia. Jest zaproszeniem dla państw, organizacji członkowskich i pozarządowych, społeczeństwa obywatelskiego i osób prywatnych do angażowania się w edukację i publiczne działania podnoszące świadomość społeczeństwa w dążeniu do pomyślności. Kluczem całego przedsięwzięcia jest przekonanie, że samo pojęcie rozwoju powinno dotyczyć dobrobytu ludzkości, a nie po prostu rosnącej gospodarki. Za uchwaleniem Dnia Szczęścia stoi kampania himalajskiego królestwa Bhutanu, które już od 1972 roku stosuje wskaźnik szczęścia narodowego (ang. GNH), nadając mu większą wartość w ocenie jakości życia mieszkańców niż powszechnie przyjęty ekonomiczny wskaźnik PKB (ang. GDP). Tematem Międzynarodowego Dnia Szczęścia 2015 są więzi z innymi ludźmi. Obchody organizuje ruch Action for Hapiness (tłum. Działanie dla Szczęścia), skupiający mieszkańców 160 krajów świata.
Każdy może się zaangażować w obchody Dnia Szczęścia w swoim mieście, zachęcają organizatorzy. Źródło Day of Happiness
Tymczasem, jak zmierzyć – wydawałoby się – niemierzalne, blisko 10 lat temu wymyślił Nic Marks, członek new economics fundation (tłum. Fundacja Nowych Ekonomik). Dostarczył światu narzędzie do oceny i porównania jakości życia ludzi z różnych krajów, zwanego Happy Planet Index (Światowy Indeks Szczęścia), w skrócie HPI. Wskaźnik dobrobytu, który opracował, wyróżnia się na tle innych sposobów pomiaru tym, że uwzględnia także oddziaływanie ludzi na środowisko przyrodnicze. Jak jest obliczany? Składają się na niego trzy wartości: oczekiwana długość życia, deklaracja mieszkańców czy są zadowoleni ze swojego życia oraz ślad ekologiczny.
Oczekiwana długość życia może świadczyć o bezpieczeństwie, zdrowiu i opiece zdrowotnej oraz warunkach bytowych panujących w danym kraju. Najnowszy ranking HPI w tej kwestii opiera się na Raporcie Rozwoju Ludzkości z 2011 roku. (UNDP Human Development Report)
Deklarowany poziom szczęścia i zadowolenia z życia osiągnięto na podstawie badań opinii publicznej przeprowadzonych w każdym kraju na próbie około 1000 osób w wieku powyżej 15 lat. Odpowiadały na pytanie zwane „Drabiną życia” (ang. „Ladder of Life”), opracowane przez globalną agencję badawczą Gallup World Poll, gdzie 0 oznaczało najgorsze możliwe życie, a 10 – najlepsze. Mieszkańcy różnych państw musieli się zatem zastanowić, na którym szczeblu drabiny stoją obecnie.
Ślad ekologiczny (ang. Ecological Footprint) – promowany m.in. przez organizację WWF – pokazuje zapotrzebowanie człowieka na zasoby naturalne Ziemi, mierzone w ilości gruntów niezbędnych przy obowiązujących w danym kraju wzorcach konsumpcji. Jednostką miary w tym wypadku jest globalny hektar (g ha), który symbolizuje hektar gruntów o przeciętnym potencjale produkcji biologicznej.
Zdj. nosha, CC BY-SA 2.0
Można je obejrzeć w formie mapy lub tabeli, a klikając na konkretny kraj – dowiemy się szczegółów jego rezultatu. Klucz do czytania wartości danych nawiązuje kolorystycznie do znaczenia świateł w ruchu drogowym. Zielony oznacza wysoką pozycję w rankingu HPI, pomarańczowy to średnia i czerwony – najniższa. Osiągnąć najlepszy, czyli jasnozielony kolor może tylko kraj, który wykaże się dobrymi wynikami dla wszystkich trzech wartości łącznie. Wniosek z raportu Happy Planet Index 2012 jest taki, że jak dotąd nie sprostał temu żaden ze zbadanych 151 krajów.
Rozwój społeczno-gospodarczy kraju niekoniecznie przekłada się na poziom dobrobytu. Opisujący go wskaźnik rozwoju HDI (Human Development Index – Wskaźnik rozwoju społecznego) uwzględnia długość życia, edukację i dochód narodowy per capita. Do czołówki najbardziej rozwiniętych państw pod tym względem należą Norwegia, Australia, Szwajcaria, Holandia i USA. Polska znalazła się na wysokim 35. miejscu. Tymczasem na szczycie rankingu Happy Planet Index pojawiają się dla odmiany Kostaryka, Wietnam i Kolumbia. Polska uplasowała się na 71. miejscu ze 151 przebadanych krajów. Narzędzie umożliwia przejrzenie wyników dla każdej z trzech wartości pomiaru. Jak wypadliśmy, jeśli rozwarstwimy polski rezultat? Cieszą wysoko deklarowany dobrostan – 55. miejsce i spodziewana długość życia – 41. miejsce, ale niestety najwyższe, bo 101. miejsce zdobył nasz ślad ekologiczny.
Długie życie i pomyślność mieszkańców krajów Globalnej Północy wiążą się jednocześnie z zawyżonym śladem ekologicznym, obniżającym HPI. To unaocznia, że dominujący zachodni model rozwoju nie jest ani zrównoważony, ani przyszłościowy i musimy poszukać innego wzorca. Tymczasem kraje o najmniejszym przychodzie w Afryce Subsaharyjskiej osiągają jeszcze niższy wynik z powodu krótkiego życia i niskiego poziomu deklarowanej pomyślności. Najkorzystniej wypadły wysoko i średniorozwinięte kraje Ameryki Łacińskiej dzięki połączeniu dość długiego i udanego życia z niedużym śladem ekologicznym.<
Pielęgnowanie więzi to jeden z najlepszych gwarantów szczęścia. Zdj. domena publiczna.
Jak uczulają jednak twórcy rankingu, HPI nie powinno być traktowane jako bezwzględnie obiektywne narzędzie, opisujące rzeczywistość danego kraju w oderwaniu od kontekstu. Warto zwrócić uwagę, że niektóre kraje o wysokim wskaźniku cierpią jednocześnie na poważne problemy związane z łamaniem praw człowieka. Ich wynik nie odzwierciedla tej krzywdy w dostateczny sposób, ponieważ najbardziej ekstremalnych przykładów ustrojowej przemocy zazwyczaj doświadcza mniejszość mieszkańców.
„Jeśli chcesz się czuć dobrze, czyń dobro.” głosi plakat Akcji dla Szczęścia
Do tej pory raport Happy Planet Index został opracowany trzy razy: w 2006, 2009 i 2012 roku. Po pierwszej publikacji, idea obiegła świat w ciągu dwóch dni: setki tysięcy ludzi ze 185 krajów świata pobrało i udostępniło ranking. Dobre przyjęcie wskaźnik zawdzięcza nowemu znaczeniu, jakie nadaje sposobowi myślenia o rozwoju. Dotąd był ściśle związany z aktywnością ekonomiczną – ile kupujemy i konsumujemy. Nie przekłada się to jednak na pomyślność, m.in. dlatego, że pomija kontekst ograniczeń środowiskowych. Pomimo, że wyzwania, którym stawiają czoła bogate kraje o wysokim zużyciu zasobów i kraje o wysokim poziomie ubóstwa są bardzo różne, podstawowy cel – jak podkreśla nef – pozostaje ten sam: zapewnić długie, szczęśliwe i zrównoważone życie swoim mieszkańcom obecnie i w przyszłości.
Podejmij wyzwanie:
Policz własny wskaźnik dobrobytu i związane z nim koszty środowiskowe (kalkulator HPI). Pytania dotyczą m.in. rodzaju budownictwa, w jakim mieszkamy, zdrowia, stylu życia i deklarowanego poczucia satysfakcji. Rezultat wyodrębnia i szczegółów opisuje wartości pomiaru, także w kontekście wyników mieszkańców innych krajów. Pod każdą z nich znajdziemy na dodatek konkretne pomysły, jak poprawić swój wynik.
Na stronie Międzynarodowego Dnia Szczęścia 2015 jest dostępny pakiet z pomysłami, jak zwiększyć dobrobyt w swoim otoczeniu, w postaci samodzielnych działań i wspólnych inicjatyw.
Dowiedz się więcej:
Obejrzyj przemówienie twórcy HPI Nica Marca na globalnej konferencji TED 2010.
Członkowie nef (new economics fundation) zachęcają organizacje pozarządowe na całym świecie do podpisania Karty Happy Planet Index. Poparcie ma być wiadomością dla rządów państw, że w podejmowaniu społecznych i ekonomicznych decyzji głównym celem powinno być budowanie takiej gospodarki, której osią nie będzie PKB, tylko zrównoważona pomyślność dla wszystkich. Również dla ONZ to komunikat świadczący o potrzebie rozwijania nowych priorytetów po 2015 roku. Współdziałanie w globalnej sieci organizacji pozarządowych natomiast tworzy liczącą się wolę polityczną.
Inne rankingi
World Happiness Report – Raport Światowego Szczęścia opracowany już dwukrotnie przez ONZ, bierze pod uwagę szereg czynników m.in. wysokość PKB, długość życia, wsparcie społeczne, swobodę w podejmowaniu życiowych wyborów i niski poziom korupcji. Polska znalazła się na 51 miejscu spośród 156 krajów świata. Najszczęśliwsi wg tego rankingu są mieszkańcy Skandynawii.
W rankingu SPI (Social Progress Index), nazywanym również rankingiem najszczęśliwszych państw świata, Polska znalazła się na 13. miejscu pośród 50 krajów. Indeks ocenia kraje pod względem 12 kategorii: odżywianie i podstawowa opieka zdrowotna, powietrze, woda i stan sanitarny, poziom schronienia i bezpieczeństwo osobiste, dostęp do podstawowej wiedzy, dostęp do informacji i komunikacji, zdrowie i dobre samopoczucie, trwałość ekosystemu, prawa osobiste, dostęp do szkolnictwa wyższego, stan wolności osobistej i możliwość wyboru, poziom równości i integracji.
Better Life Index przygotowany przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Badaniem objętych jest 36 członków OECD oraz Rosja i Brazylia. Tworzy go jedenaście kluczowych sfer, które składają się na udane życie, są to m.in. poczucie bezpieczeństwa, wykształcenie, warunki mieszkaniowe, jakość środowiska, zatrudnienie, dochody, służba zdrowia, zaangażowanie społeczne, równowaga między pracą a czasem wolnym, subiektywne zadowolenie z życia. Polska plasuje się na 27 miejscu. Najsłabiej wypadamy pod względem mieszkalnictwa, środowiska, zadowolenia z życia i dochodów, pomimo, że pracujemy najdłużej z pośród mieszkańców badanych krajów. Najlepiej wypadamy w dziedzinie bezpieczeństwa i edukacji.
Na podstawie:
Day of Happiness
Happy Planet Index
new economics fundation
Better Life Index
Social Progress Index
World Happiness Report
Dowiedz się więcej:
Czy da się zmierzyć szczęście?
Najszczęśliwsze państwa świata wg Portera
OECD mierzy szczęście: Australia i Skandynawia są „happy”. A Polska?
Ranking szczęścia i nieszczęścia
