Namorzyny, zwane również lasami mangrowymi, to wiecznie zielone zbiorowiska roślinne – drzewa i krzewy gęsto rosnące na wybrzeżach morskich w gorącym klimacie strefy międzyzwrotnikowej. Rosną na pograniczu lądu i wody, na płyciznach, w zatokach, w ujściach rzek. Zwykle występują w obszarze pływów morskich, więc regularnie są zalewane przez podnoszący się poziom wody. W czasie przypływu widoczne są tylko korony drzewa, zaś w czasie odpływu odsłania się ziemia wraz z korzeniami. Choć lasy namorzynowe są różnorodne gatunkowo, to wspólną cechą rosnących tu drzew i krzewów są szczudlaste korzenie przybyszowe stabilizujące rośliny podczas falowania, korzenie oddechowe, za pomocą których rośliny oddychają tlenem zawartym w atmosferze (korzenie tego typu występują u roślin, które rosną na grząskim i beztlenowym podłożu) oraz odporność na duże zasolenie wody.
Mangrowce są niezwykle ważnymi dla środowiska i dla społeczności lokalnej ekosystemami.
Wody lasów namorzynowych są siedliskiem dla wielu gatunków zwierząt, w tym ryb i skorupiaków. Namorzyny są „żłobkami” dla wielu gatunków ryb. Szacuje się, że 75% komercyjnie poławianych krewetek i ryb w Queensland w Australii zależy od namorzynów, gdzie żyją przez część życia lub są zależne odżywczych eksportowanych z namorzynów do innych ekosystemów. W mangrowcach gniazduje wiele gatunków ptaków np. pelikan brunatny i warzęcha różowa. Są domem dla małp, krokodyli, tygrysów i wielu innych gatunków zwierząt żyjących zarówno pod jak i nad poziomem morza.
Las namorzynowy Olo-Olo i Ecopark położony w prowincji Lobo, Batangas na Filipinach.
Fot. FroyR, CC BY-SA 4.0
Namorzyny są źródłem utrzymania lokalnych społeczności, które pozyskują z nich ryby i skorupiaki, ale także miód czy jedwab (na Madagaskarze żyje endemiczny gatunek jedwabników żyjący na namorzynach).
Lasy mangrowe poprawiają jakość wód przybrzeżnych poprzez retencję, usuwanie i obieg składników odżywczych, zanieczyszczeń i cząstek stałych ze źródeł lądowych, filtrując te materiały z wody, zanim dotrą do raf koralowych i siedlisk trawy morskiej. Systemy korzeniowe mangrowców spowalniają przepływ wody, ułatwiając odkładanie się osadów. Jednocześnie namorzyny dostarczają składniki odżywcze sąsiednim zbiorowiskom raf koralowych i trawy morskiej, wpływając na stan zdrowia tych ekosystemów.
Lasy namorzynowe nie tylko stanowią naturalną oczyszczalnie ścieków ale także są naturalnymi systemami przeciwpowodziowymi i przeciwsztormowymi. Plątanina nadziemnych korzeni mangrowców chroni linie brzegowe podczas sztormów, pochłaniając energię fal i zmniejszając prędkość wody. Energia fal może zostać zmniejszona o 75 % po przepłynięciu pasa 200 metrów lasów namorzynowych. Linie brzegowe pokryte lasami namorzynowymi są mniej podatne na erozję. Ze względu na zmiany klimatu poziom morza podnosi się i będzie się podnosi coraz szybciej. Okazuje się, że namorzyny lepiej i taniej ochronią wybrzeża niż konstrukcje budowane przez człowieka, takie jak falochrony. Ponadto lasy namorzynowe są bardzo skutecznym pochłaniaczem dwutlenku węgla. Jeden hektar namorzyn może skumulować nawet 3754 tony węgla.
Namorzyny Wynnum w Australii w czasie odpływu fot. Kon Karampelas on Unsplash
Pomimo niezwykłej roli jaką namorzyny pełnią w środowisku, jest to formacja silnie zagrożona. Aktualne szacunki mówią, że od lat 80. XX w. utraciliśmy około połowy ich powierzchni. Przyczyny są głównie antropogeniczne, są to przede wszystkim:
- akwakultura, czyli hodowla skorupiaków i ryb, ma największy wpływ na niszczenie lasów namorzynowych na całym świecie. Najbardziej szkodliwą formą hodowli krewetek jest stosowanie zamkniętego systemu stawów. Koszty środowiskowe hodowli krewetek w lasach namorzynowych rażąco przewyższają ich korzyści ekonomiczne;
- niekontrolowany rozwój miast. Im większa gęstość zaludnienia na wybrzeżach tym prędkość zanikania namorzynów rośnie;
- turystyka, szczególnie niekorzystnie wpływa na obszary gdzie jest ona filarem gospodarki regiony np. w krajach wyspiarskich na Pacyfiku. Infrastruktura turystyczna wymaga miejsca, więc kurorty zastępują namorzyny;
- rolnictwo – po wylesieniu i oddzieleniu bagnistych terenów od morza zakłada się pola ryżowe;
- pozyskanie soli – lasy mangrowe zastępowane są przez saliny czyli zakłady wytwarzające sól przez odparowanie wody morskiej;
- produkcja węgla drzewnego – lasy namorzynowe są wycinane by przekształcić drewno w węgiel drzewny wykorzystywany na własne potrzeby przez społeczność lokalną.
Międzynarodowy Dzień Ochrony Ekosystemu Namorzynów, przyjęty przez Konferencję Generalną UNESCO w 2015 roku i obchodzony co roku 26 lipca, ma na celu podniesienie świadomości na temat znaczenia ekosystemów namorzynowych jako „wyjątkowego, specjalnego i wrażliwego ekosystemu” oraz promować rozwiązania dotyczące ich zrównoważonego zarządzania, ochrony i użytkowania.
