O drzewie arganowym mogł_ś usłyszeć w dwóch kontekstach. Jeden to kozy na drzewach, drugi to olejek arganowy. Argania żelazna, po polsku zwana też żelazodrzewem lub olejarą żelazna lub po prostu drzewem arganowym jest endemitem występującym na południu Maroka. A to oznacza, że większość z nas nigdy na własne oczy nie widziała arganii, choć mogła mieć styczność z wytworem tego drzewa czyli bardzo cennym olejkiem arganowym wykorzystywanym przede wszystkim w kosmetyce, ale także w celach spożywczych. Nazywany jest eliksirem młodości, płynnym złotem, kosmetyczny, cudem z Maroka wytwarza się nasion drzewa. Ponieważ są one dość twarde, tradycyjnie wykorzystywano pestki częściowo nadtrawione przez kozy, które żywą się miąższem owoców podobnych do oliwek.
I tu przechodzimy do kwestii kóz. Kozy na drzewach arganowych są równie urocze jak filmiki z kotkami. Są celem wycieczek i jedną z atrakcji turystycznych Maroka. I choć kozy znane są ze skakania i wspinania się na różne nietypowe obiekty i chętnie żywią się owocami arganii to zwykle nie spędzają całych dni na drzewie. Odkąd jednak stały się atrakcją turystyczną i obiektem zainteresowania fotografów amatorów okazało się, że zaczęły spędzać na drzewie długie godziny i to nie z własnej woli.To że kozy dołączyły do grona delfinów, wielbłądów, koni, małp, słoni i innych zwierząt wykorzystywanych w turystce odkrył brytyjski fotograf przyrody Aaron Gekoski. Zauważył on, że kozy na drzewach częściej można zobaczyć przy turystycznych szlakach czy częściej uczęszczanych drogach niż z dala od nich. Jego śledztwo wykazało, że kozy celowo są rano przywożone i zmuszane do wchodzenia na drzewa, cześć z nich jest przywiązywana do gałęzi. Gdy są już wyczerpane utrzymywaniem równowagi i marokańskim gorącem są wymieniane na inne, a wieczorem odwożone lub zapędzane do swoich zagród. Choć na zdjęciach sceny wyglądają bardzo naturalnie to sytuacja z pewnością naturalna i zdrowa nie jest. Z jednej strony mamy wykorzystywane kozy, z drugiej nadmiernie obciążone drzewa. Ale skoro jest popyt to jest i podaż. Za zrobienie zdjęć pobierana jest opłata. Kto wie czy zyski z turystyki opartej na wyzysku kóz nie są wyższe niż produkcja drogocennego oleju arganowego?
Wafaa Berrada, CC BY-SA 3.0
Międzynarodowy Dzień Drzewa Arganowego ustanowiony został w 2021 roku przez UNESCO. Jest obchodzony w nadziei na poszerzenie wiedzy ludzi na temat drzew arganowych i ich znaczenia dla środowiska. Drzewa arganowe są tam uprawiane na terenie Maroka od wieków. W 1988 roku UNESCO objęła teren ochroną w postaci Rezerwatu Biosfery Arganeraie, zaś w 2014 roku wiedza dotycząca drzewa arganowego została wpisana na Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO.
„Drzewo arganowe, symbol wytrzymałości” – to tegoroczne hasło obchodów dnia arganii.
Jak wygląda argania? To niezbyt wysokie ale rozłożyste drzewo dorasta maksymalnie do 10 metrów, często jest sporo niższe. Ma cierniste poplątane gałęzie i powyginany pień. Ma małe podłużne liście z zaokrąglonym szczytem długości 2-4 cm. Kwitnie w kwietniu małymi atrakcyjnymi żółtozielonymi z wiśniowym wnętrzem kwiatami o kształcie pięcioramiennej gwiazdki. Owoce nieco podobne do oliwek, jajowate mają do 5 cm długości i 1,5–3 cm szerokości. Gruba gorzka skórka otacza papkowaty i niesmaczny (przynajmniej dla ludzi, kozy mają odmienne zdanie na ten temat) owoc, w którego wnętrzu ukryte jest bardzo oleiste nasiono (czasem dwa lub trzy) w bardzo twardej łupinie. Dojrzewanie owoców trwa ponad rok, dojrzewając od czerwca do lipca następnego roku.
Daniel*D, CC BY-SA 3.0
Więcej informacji:
https://www.un.org/en/observances/argania-day
https://www.telegraph.co.uk/news/2019/04/23/goat-true-morocco-tourist-site-goats-climb-tree-exploitative/
