Plakat Światowego Dnia Wiatru

„Unosi szybowce, popycha żaglowce, obraca wiatraki. Kto to taki?”

Tak, dobra odpowiedź, to wiatr, niewidoczny bohater naszego dnia codziennego. Wpływa na życie roślin, zwierząt, ludzi, ale my także nauczyliśmy się wpływać na jego siłę i kierunek. Przy okazji Światowego Dnia Wiatru warto zatrzymać się na chwilę, otworzyć okno, poczuć wiatr we włosach i zastanowić się jak wiele mu zawdzięczamy i jak wiele jeszcze musimy się nauczyć, by móc korzystać z jego potęgi.

fot. Gilly Walker CC by-nc 2.0

Dzień Wiatru został zainaugurowany w 2007 roku przez Europejskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej (EWEA) oraz Światową Radę Energetyki Wiatrowej (GWEC). Najpierw jako święto o zasięgu europejskim, a od 2009 roku już o zasięgu światowym. Celem obchodów tego dnia jest odkrywanie wiatru, jego mocy i możliwości, które mogą zmienić życie na ziemi, głównie przy wykorzystaniu energii tego żywiołu.

Stowarzyszenia zajmujące się energią wiatrową i przedsiębiorstwa z tego sektora na pięciu kontynentach popularyzują energetykę wiatrową poprzez organizację różnorodnych wydarzeń, np. spotkań ze specjalistami, dni otwartych na farmach wiatrowych, konferencji, konkursów fotograficznych czy prezentacji samochodów napędzanych wiatrem. W tym dniu trzeba jednak zwrócić uwagę, że wiatr nie jest związany tylko z energetyką.

Podejmij wyzwanie

Jak najczęściej korzystaj z komunikacji miejskiej, jeźdź na rowerze i spaceruj. Pomoże to nie tylko środowisku, ale i Twojemu zdrowiu.

Turbiny wiatrowe, fot. Brent Danley CC by-nc-sa 2.0

Na początku warto przypomnieć, czym właściwie jest wiatr. Jest to poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza, wywoływany przez różnicę ciśnień oraz różnice w ukształtowaniu powierzchni. Występuje zawsze wtedy, gdy niż baryczny spotyka się z wyżem, im to spotkanie jest bliższe, wiatr jest silniejszy. Wiatry powstają także w miejscach o zróżnicowanej rzeźbie terenu. Stąd częstość występowania silnych wiatrów w górach, czy nad morzem

Przyroda przystosowała się do zmiennych warunków wietrznych. Niektóre ptaki wykorzystują świetnie prądy powietrza do szybowania. Sępom pomagają one w polowaniu, a stadom bocianów w wędrówkach ku lepszym warunkom. Znane nam dobrze babie lato, czyli nici przędne niektórych pająków, są unoszone przez wiatr, niekiedy nawet na odległość kilkuset kilometrów. Rośliny zaś często zapylane są dzięki temu, że wiatr unosi ich zarodniki.

Człowiek również od dawna zna moc wiatru. Już w IV wieku p.n.e. na Nilu i rzekach Mezopotamii pojawiły się pierwsze statki z czworokątnymi żaglami. Pierwsze tego typu jednostki pływające pozwoliły na rozwój handlu i transportu oraz przyczyniły się do odkrywania nowych miejsc w basenie Morza Śródziemnego. Około X wieku naszej ery Persowie zbudowali pierwsze wiatraki, a niewiele później, bo w wieku XII dokonali tego również Europejczycy. Były one wykorzystywane głównie do mielenia ziarna na mąkę, nawadniania pól uprawnych czy ogrodów. Z czasem udoskonalano je, aż w końcu zbudowano turbiny wytwarzające prąd..

Człowiek poza tym, że nauczył się wykorzystywać wiatr do swoich celów, stworzył też nowe warunki do jego powstawania. Mowa tu o miastach, gdzie tereny zurbanizowane bardzo mocno modyfikują siłę i kierunki wiatrów. Między wysokimi budynkami, zarówno blokami wielopiętrowymi, jak i drapaczami chmur, powstaje tzw. efekt tunelowy, zwiększający dynamikę wiatru. Zaś przy zwartej zabudowie siła wiatru słabnie i dochodzi do tzw. efektu kurtynowego. Innym czynnikiem jest miejska wyspa ciepła. W centrum miasta powietrze jest cieplejsze niż na obrzeżach, co prowadzi do powstania bryzy miejskiej. Jednak najważniejszym czynnikiem, kształtującym siłę i kierunki wiatru w mieście jest zagospodarowanie terenu.

Wspomniany efekt kurtynowy ma istotne znaczenie dla miast, w których jest duże zanieczyszczenie powietrza. Emisja spalin, pyłów przemysłowych i z kominów grzewczych często prowadzi do powstawania smogu. W przypadku Krakowa, który ma najbardziej zanieczyszczone powietrze w Polsce, przewietrzanie miasta utrudnione jest przez położenie aglomeracji w niecce. Podobne problemy w Polsce mają Nowy Sącz czy miasta Górnego Śląska.

Smog w Krakowie, fot. Rafał Bednarczyk CC by-na-nd 2.0

Za smog odpowiedzialna jest emisja pyłów. Można ją ograniczyć, co postuluje Krakowski Alarm Smogowy, poprzez wymianę ogrzewania węglowego na gazowe, olejowe, bazujące na odnawialnych źródłach energii (kolektory lub pompy ciepła) lub ogrzewanie z sieci ciepłowniczej. Istotne są również zanieczyszczenia komunikacyjne, dlatego miasto powinno zachęcać do korzystania z komunikacji zbiorowej, m.in. poprzez obniżkę cen biletów, poprawę jakości i ilości taboru, wydzielanie buspasów oraz budowę nowych tras autobusowych, linii tramwajowych. Ważne są ścieżki rowerowe, dzięki którym więcej osób będzie mogło przesiąść się na jednoślady. Tego typu rozwiązania mogą ograniczyć zanieczyszczenia, ale potrzebne są również działania urbanizacyjne wspomagające przepływ powietrza w mieście.

Podejmij wyzwanie

Sprawdź plan zagospodarowania swojej miejscowości i zorientuj się, czy nie są planowane inwestycje w korytarzach przewietrzających miasto. Weź udział w konsultacjach społecznych, by móc wpłynąć na decyzje władz miejskich.

Kluczowe dla dobrej wentylacji miast są korytarze przewietrzania. Przede wszystkim chodzi o ochronę dolin rzek, które stanowią naturalne pasma. Mogą być one zagospodarowane jako tereny rekreacyjne, parki, czy też ośrodki sportowe, ale bez zwartej i wysokiej zabudowy. Istotne są także tereny leśne wokół miasta. One stanowią bufor przed zanieczyszczeniami napływającymi z zewnątrz. Optymalną formą zagospodarowania wolnych przestrzeni jest zieleń, niskie nasadzenia, z rozproszonymi pojedynczymi drzewami. Nie powinno się stosować w zabudowie form długich, nawet sytuowanych równolegle do osi korytarza przewietrzającego, ze względu na to, że będą stanowić skuteczną zaporę w swobodnym przepływie powietrza. Zaleca się też, organizowanie terenów otwartych w osi pasma, z łagodnym przejściem w postaci zadrzewień, ewentualnie niskich budynków, w kierunku obrzeży.

Władze miasta często podejmują decyzje o pozwoleniu na budowę w korytarzach przewietrzania, biorąc pod uwagę tylko czynniki ekonomiczne, a nie środowiskowe. Dlatego warto brać udział w konsultacjach społecznych organizowanych przez miasto. Każdy mieszkaniec może mieć wpływ na to, w jaki sposób będzie ono zagospodarowywane, a co za tym idzie jakim powietrzem będzie oddychać.

Dowiedz się więcej

Oficjalna strona Światowego Dnia Wiatru

O historii wykorzystania siły wiatru

O problemach Krakowa z przewietrzaniem przeczytasz tu, tu i jeszcze tu

Jak powinno się rozwiązywać problem przewietrzania miast i osiedli

Opracowanie: Anna Tomaniak