Broń jądrowa jest najbardziej niszczycielskim rodzajem broni masowego rażenia, jaki do tej pory wynalazł człowiek. W działaniach wojennych bomby atomowe wykorzystane zostały dwukrotnie. Podczas II wojny światowej Stany Zjednoczone zrzuciły takie ładunki na dwa japońskie miasta – Hiroszimę (6 sierpnia 1945 r.) oraz Nagasaki (9 sierpnia 1945 r.). W obydwu wybuchach zginęło łącznie 210 000 ludzi, niemalże drugie tyle zostało rannych. Obrażenia jakie odnieśli poszkodowani w wybuchach to przede wszystkim ciężkie oparzenia ciała, urazy organów wewnętrznych oraz napromieniowanie. W kilka lat po bombardowaniach u osób narażonych na kontakt z promieniowaniem odnotowano wzrost liczby przypadków zachorowań na białaczkę, a po dekadzie część ocalałych z nalotów zaczęła cierpieć na nowotwory tarczycy, płuc i piersi. Skutki napromieniowania odczuwalne są do dziś, pomimo upływu prawie 70 lat. W rejonach, w których zrzucono bomby odsetek chorujących na nowotwory, ale także liczba poronień czy urodzeń dzieci z różnego rodzaju deficytami, jest wyższa, niż na terenach nie dotkniętych skażeniem.

Grzyb atomowy. Zdj. domena publiczna

Od czasu bombardowań Hiroszimy i Nagasaki broń jądrowa nie była używana w działaniach militarnych, nie znaczy to jednak, że do wybuchów atomowych nie dochodziło wcale.

Od początku ery atomowej w 1945 roku, przeprowadzono ponad 2000 testowych wybuchów w powietrzu, pod ziemią oraz pod wodą. Na świecie istnieje około 60 miejsc – poligonów atomowych – gdzie do takich wybuchów dochodziło. Poligony te znajdowały się zarówno na terenach niezamieszkałych, jak i w pobliżu ludzkich siedzib, najczęściej na ziemiach zasiedlonych przez ludność tubylczą lub mniejszości narodowe, nigdy jednak w pobliżu tych, którzy o wszystkim decydowali. Przykładem zgubnego wpływu testów atomowych na nieświadomą zagrożenia ludność może być przypadek mieszkańców archipelagu wysp Tuamotu na Pacyfiku, wchodzących w skała Polinezji Francuskiej. Zachorowalność na nowotwory wzrosła wśród nich sześciokrotnie po tym, jak w latach 1995-1996 na oddalonym o około 400 km atolu Mururoa Francja przeprowadziła serię testowych wybuchów nuklearnych. Na wspomnianym już poligonie w Semipałatyńsku ZSRR przeprowadził ponad 450 prób, w wyniku czego około 1,5 miliona Kazachów dotkniętych zostało skażeniem radioaktywnym. Według szacunków międzynarodowego ruchu Lekarze Przeciw Wojnie Nuklearnej ostatecznie około 2,4 miliona osób umrze z powodu konsekwencji powietrznych testów atomowych przeprowadzanych w latach 1945-1995, których ogólna moc równa była mocy 29 000 ładunków zrzuconych na Hiroszimę.

Załoga bombowca „Enola Gay”, który zrzucił bombę atomową na Hiroszimę. Rekonstrukcja oryginalnego zdjęcia z użyciem klocków Lego powstała w ramach projektu fotografa Erica Constantinaeu, który stworzył całą serię zdjęć z użyciem klocków, aby pokazać różne przejawy niesprawiedliwości na świecie. Zdj. Eric Constantineau CC BY-NC 2.0

Obecnie, według oficjalnych informacji, na świecie istnieje ponad 16 000 głowic jądrowych. Znajdują się one w posiadaniu dziewięciu krajów. Większość z nich to broń należąca do Rosji (8000 głowic) oraz USA (7315 głowic), cześć z nich znajduje się w stałej gotowości do użycia. Pozostałe kraje posiadające znacznie mniejszą liczbę głowic to: Francja (300), Chiny (250), Wielka Brytania (225), Pakistan (100-120), Indie (90-110), Izrael (Izrael prowadzi niejednoznaczną politykę informacyjną w sprawie posiadanego arsenału nuklearnego, raz potwierdza, raz zaprzecza jego istnieniu, szacuje się, że jest w posiadaniu około 80 głowic), oraz Korea Północna (mniej niż 10). Większość z tych głowic jest znacznie potężniejsza niż te zrzucone w 1945 r. na Hiroszimę i Nagasaki.

Akcja społeczna przeciw próbom jądrowym. Goteborg, 6 sierpnia 2011. Zdj. Wrote CC BY-NC 2.0

Zaniepokojenie opinii publicznej wpływem testów atomowych na zdrowie ludzi oraz na środowisko naturalne doprowadziło w roku 1963 do pierwszych negocjacji nad traktatem zakazującym tego typu prób. Udało się wtedy wypracować Traktat o częściowym zakazie prób jądrowych, który zakazywał przeprowadzania testów w powietrzu, kosmosie i pod wodą, dopuszczając testy podziemne. Dopiero 33 lata później, 24 września 1996 r, Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło Traktat o całkowitym Zakazie Prób z Bronią Jądrową. Dokument podpisany został przez 183 kraje a ratyfikowany przez 162. Żeby jednak mógł wejść w życie ratyfikować go muszą 44 kraje wymienione w Aneksie II traktatu (tj. kraje biorące udział w negocjacjach traktatu i posiadające reaktory jądrowe). Do tej pory nie uczyniło tego jeszcze 8 spośród tych krajów: Chiny, Egipt, Iran, Izrael i Stany Zjednoczone podpisały traktat, ale go nie ratyfikowały, natomiast Indie, Pakistan i Korea Północna w ogóle nie podpisały traktatu. Pomimo nieratyfikowania traktatu, większość krajów posiadających arsenał nuklearny zaprzestała jego testowania. Wyjątkiem jest Korea Pn, która w okresie od 2006 do 2013 przeprowadziła trzy próby jądrowe.

Dzień Sprzeciwu wobec Prób Jądrowych ustanowiony został podczas 64 sesji ONZ 30 października 2009 roku, a na dzień jego obchodów wyznaczono 29 sierpnia. Wybór daty nie jest oczywiście przypadkowy, 29 sierpnia to rocznica zamknięcia największego na świeci poligonu nuklearnego, który znajdował się w Semipałatyńsku w Kazachstanie (zamknięty został w 1991 roku rozporządzeniem prezydenta Kazachstanu Nursułtana Nazarbajewa). Celem tego święta jest edukacja na temat skutków wybuchów, testów oraz awarii jądrowych, a także zwrócenie uwagi świata na konieczność wprowadzenia całkowitego zakazu testowania i używania broni jądrowej, co pozwoliłoby zwiększyć światowe bezpieczeństwo.

Strona Międzynarodowej Kampanii na rzecz Zniesienia Broni Jądrowej (angielskojęzyczna)
Strona projektu ATOM (ang.)
Raport międzynarodowego ruchu Lekarze Przeciw Wojnie Nuklearnej (ang.)

Karolina Baranowska