Światowy Dzień Meteorologii obchodzimy 23 marca, dla upamiętnienia powołania w 1950 roku Międzynarodowej Organizacji Meteorologicznej (WMO). Jest to wyspecjalizowana agenda ONZ, której celem jest zapewnianie jak najszerszego dostępu do danych o pogodzie i klimacie oraz koordynacja zbierania danych, by były one jak najlepszej jakości.

Dlaczego właściwie potrzebujemy danych o pogodzie?
Po pierwsze – aby móc przygotowywać jak najlepsze prognozy. Powstają one na podstawie złożonych modeli matematycznych. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że bazując na wieloletnich obserwacjach i znajomości procesów zachodzących w atmosferze, określa się, jakie jest największe prawdopodobieństwo określonych zmian pogody przy jej aktualnym stanie. Pamiętajmy jednak, że żadna prognoza nie jest nigdy pewna w 100%, zwłaszcza w naszych szerokościach geograficznych.

Zdjęcie autorstwa katysilbs, CC BY-NC-SA 2.0

Żyjąc w miastach, często zapominamy, jak duże znaczenie ma pogoda dla wielu dziedzin gospodarki. W codziennym życiu „mieszczucha” prognoza pogody to przede wszystkim wskazówka przy wyborze ubrania na następny dzień. Ale już dla rolników precyzyjna informacja o temperaturze, opadach, wietrze może mieć decydujący wpływ na zbiory, a zatem i zyski z gospodarstwa. Precyzyjne informacje o pogodzie mają też ogromne znaczenie dla bezpieczeństwa w transporcie morskim i lotniczym, o czym w Polsce pamiętają już chyba wszyscy. Ale w przypadku ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak wichury, zawieje czy gołoledź, ich przewidzenie będzie miało znaczenie we wszystkich gałęziach transportu. Boleśnie przekonały się o tym polskie koleje, kiedy w 2010 i w 2014 gołoledź osadzająca lód na sieci trakcyjnej sparaliżowała ruch pociągów na kilka dni. Zapowiedzi upałów bądź silnych mrozów pozwalają z kolei przygotować się firmom dostarczającym energię na zwiększony pobór mocy, a ostrzeżenie o ulewnym deszczu umożliwi reakcję służbom odpowiedzialnym za ochronę przeciwpowodziową. Przykłady wykorzystania prognoz pogody można by mnożyć.

Zdjęcie autorstwa keithmwilliams, CC BY-NC-ND 2.0

Drugim powodem, dla którego zbieramy dane o pogodzie, jest gromadzenie statystyk. Dzięki regularnym obserwacjom pogody, które prowadzone są już od ponad 200 lat, jesteśmy w stanie zdefiniować klimat, czyli ogół zjawisk pogodowych na przestrzeni wielu lat. Znając średnie temperatury, opady, siły wiatru i inne parametry pogody właściwe dla danego obszaru, możemy monitorować, czy i w jaki sposób ulegają one zmianie. Należy pamiętać, nawet najbardziej ekstremalna i nietypowa pogoda, jeśli będzie wydarzeniem jednostkowym, nie będzie jeszcze świadczyć o zmianie klimatu. Ale już nasilenie zjawisk ekstremalnych albo wyraźna zmiana średnich wskaźników – tak.

Przykład, niestety bardzo częstego, braku umiejętności odróżnienia pogody od klimatu. Źródło obrazka: www.demoty.pl

W ostatnich latach obserwujemy zarówno nasilenie występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych na świecie, jak i sukcesywny, przyspieszający wzrost globalnej średniej temperatury powietrza. Jednocześnie następuje wzmożone topnienie lodowców i podnoszenie się poziomu wód oceanów. Jak podaje IMGW, w latach 1983-2008 pokrywa lodowa Oceanu Arktycznego zmniejszyła się o 17%, średnia temperatura globalna wzrosła o 0,74ºC od początków XX wieku, zaś poziom mórz podnosił się średnio o 1,8 mm rocznie w latach 1961-1992, a od roku 1993 o 3,1 mm na rok. Zmiany te wiąże się z działalnością człowieka, która powoduje zwiększoną emisję do atmosfery gazów cieplarnianych, przede wszystkim metanu i dwutlenku węgla. Stężenie tego drugiego w atmosferze wzrosło od początków ery przemysłowej o ok. 36%.

Dalsze utrzymanie tendencji zmian klimatu może przynieść katastrofalne zagrożenia dla ludzkości. Z punktu widzenia krajów globalnej północy kolejne ekstremalne susze, wichury czy ulewy oznaczać będą duże straty materialne, ale dla krajów globalnego południa to już poważne ryzyko katastrof humanitarnych z utratą domów i głodem włącznie. Podnoszenie się poziomu mórz i oceanów oczywiście nie wywoła mitologicznej powodzi, która zaleje cały świat, ale będzie oznaczało rosnące niebezpieczeństwo dla zagospodarowanych przez człowieka wybrzeży. Koszt ochrony nadmorskiej infrastruktury przed zalaniem będzie sukcesywnie rósł, aż w końcu ochrona ta stanie się niewykonalna ze względów finansowych lub organizacyjnych. Jednocześnie niektóre wyspiarskie państwa, zwłaszcza na Pacyfiku, mogą zostać zalane w całości. Także średnia temperatura nie osiągnie nigdy wartości, która byłaby bezpośrednio zabójcza dla człowieka, katastrofalne mogą natomiast okazać się koszty dostosowywania do tych zmian. Warto bowiem pamiętać, że Ziemia, klimat, pogoda będą istnieć jeszcze miliony lat, niezależnie od zmian czynionych przez człowieka. Problemem będzie dostosowanie się człowieka do tych zmian.

Zdjęcie autorstwa globalwaterpartnership, CC BY-NC-SA 2.0

Aby jednak zminimalizować zmiany klimatu i zapobiec możliwie wielu ich skutkom, na arenie międzynarodowej podejmuje się wiele działań mających na celu ograniczenie emisji szkodliwych gazów cieplarnianych. Choć proces wypracowywania globalnych porozumień na razie trudno uznać za sukces, to jednocześnie rosnąca świadomość zagrożenia, jakim mogą być globalne zmiany klimatyczne, skłania zwykłych mieszkańców do zmiany zachowań, a rządy – do zmian polityk. Oszczędzanie energii i zasobów stało się dla wielu osób stylem życia. Warto więc pamiętać, że pozytywny wpływ na ograniczenie emisji CO2 możemy osiągnąć np. wybierając transport zbiorowy zamiast samochodu, rezygnując z zakupu kolejnego, niepotrzebnego gadżetu, sadząc drzewo lub segregując odpady. Możemy wyłączyć pochłaniający energię w trybie stand-by telewizor, przykręcić nieco kaloryfery w mieszkaniu, unikać jednorazowych toreb i opakowań lub wybierać produkty produkowane lokalnie, które nie wymagają dalekiego transportu. Metod na oszczędzanie zasobów środowiska (a często i naszego portfela) są tysiące i nie sposób tu wyliczyć choćby większości z nich. Ważne, by mieć świadomość, że każde nasze zachowanie, działanie i wybór ma wpływ na przyszłość naszego funkcjonowania na Ziemi.

Podejmij wyzwanie:
Skorzystaj z kalkulatora i policz swój ślad węglowy. Co możesz zmienić w swoim zachowaniu, żeby ograniczyć emisję CO₂?

Warto przeczytać:

Dlaczego i jak powinniśmy dbać o klimat (IMGW): Ulotka
Światowa Organizacja Meteorologiczna: www.wmo.int
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej: www.imgw.pl
Program Polskiej Zielonej Sieci na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatycznym: www.dlaklimatu.pl
Niskoemisyjna Polska: www.np2050.pl

Opracowanie: Tomasz Bużałek